13 Kasım 2008 Perşembe

KAYBOLAN DİLİN İZİNDE: KARAMANLICA

Karamanlıca ;karamanlı Türkçesi olarak bilinmektedir.Türkçenin ağzı olarak nitelendirilen bu dili Karamanlı ve kapodakyalı Ortadoks hırıstiyanlar konuşur diye bilinirdi.Bu dili Konuşan karamanlılar; bazılarına göre Türkleşmiş Rumlar bazılarına göre ise Selçuklular döneminde Bizans ile yakın ilişki sonucu Hırıstiyanlığı benimsemiş Türklerdi.Karamanlıca adı verilen kaybolan dilin, çoğunlukla Orta Anadolu’da kullanıldığı sanılmaktaydı.Fakat Bu durum Manisa’nın Kula İlçesinde de kullanıldığı ,Dr Ahmet Çelikkol tarafından yapılan araştırmaların sonucu ortaya koymaktadır. Türkiye’de dilbilimciler Özellikle Niğde-Ferke’de bu dilin yaygın olarak kullanıldığını ortaya koyarken,bu tez Manisa’nın Kula ilçesinde tespit edilen son bulgularla çürütülmüştür.Kula’da Karamanlıca’nın kullanıldığına ilişkin birinci delil,ilçede yaygın olarak hala yaşanılır durumda bulunan Rum evleridir.İkinci ve en önemli delil ise Yazar Evangelinos Misailidas’tır. Evangelinos 1820 yılında Manisa’nın Kula ilçesinde doğmuştur. Ona kısaca Karamanlı yazar da diyebiliriz.Şöyleki;anadili Türkçe olan ortadoks –Osmanlı vatandaşıdır. İrfanname adında Rumca Harfli Türkçe Bir eser yayımlar.Türkçe’nin Rum Harfleriyle,daha düzgün yazımı için noktalı harfleri içeren bir sistem geliştirir.Misailidis geliştirmiş olduğu bu sistemle 1851’de İstanbul’da yayımlamaya başladığı Anatoli gazetesi ile Karamanlıcanın Kökleşmesine büyük oranda katkıda bulunur.Dilbilimcilere göre Karamanlıca ;Rumca’dan çok Türkçeye ayak uydurmuştur.Siyasi açıdan yapılan en büyük tespit ise;Türkçeye daha yakın bir dil olması sebebiyle,Yunan yayılmacı etkilerinden ve ayrılıkçı hareketlerinden çok ,bir arada uyumlu yaşamanın otokontrol noktası olmuştur.Evangelinos’un Karamanlıca alfabesini bulması;Osmanlının son dönemlerinde de olsa Fikr-i Osmaniyi yaymakta olağanüstü başarı sağlar.Öyleki;Patrikhane dahi bu dilde din kitapları yazılmasına müsaade eder.Karamanlıcayı yazı dili haline getiren kişi olan Evangelinos Miailidis’in Kulalı olması Kula’daki Rumların da karamanlıca konuştuğunun en büyük delilidir.Osmanlı Belgelerinde Karamanlıca konuşan Rumlara;Zımniyan-ı Karaman yada Karamanian adı verilmiştir.Evangelinos Grek harfleri üzerinde bazı değişiklikler yaparak,Türkçe yayımlar yapmıştır.İzmir’de ilk açmış olduğu matbaası,bu amaca ilişkin olmak üzere büyük hizmetlerde bulunduğu gibi,Karamanlıca’nın günışığına çıkmasına vasıta olmuştur.18.Yüzyıldan itibaren de sadece Türkiye’de değil Avrupa’da da bu amaçlı kitaplar basılmıştır.Nitekim Fehmi Dinçer tarafından Karamanlıca ile yazılan kitapların bibliyografısı yayınlanmıştır.Bibliyografya da yerlan kitapların çoğunluğu evangolinos’un matbaası tarafından basılmıştır.Evangelinos’un aslında Türk edebiyatına en büyük katkısı ise 1992 yılında seyreyle dünyayı adıyla Türkçe olarak da basılan,temaşa-i dünya ve cefakar-u cefakeş adlı ,macera türündeki ilk roman olan Karaman Türkçesiyle ama Yunan Harfleriyle 1872 yılında yazmış olduğu kitaptır.

Manisa’nın Kula ilçesinde Karamanlıca yada karamadlika’nın bir zamanlar yaşadığına dair en büyük deliller yukarda sayılanlardan da ibaret değil.Karamanlıca Kula’da Mezar taşlarında,eski evlerin bir kısım yerlerine iliştirilmiş tabletteki yazılarla yaşamaya devam ediyor.Mesela Kula’da 26 ekim 1844 tarihli mezar taşında aynen şu ifade geçmektedir.Ya Rapı Harp?Ziyaret su mezarda Tefn olunan gıulun rahmetli Hatzi yaninin oğlu Mihail (Bekimunutna?) ya(tırıt?) Patışahlığında geltiyinde…..” Gördüğünüz gibi kullanılan dilin Türkçeye Yakınlığı okuyanı şaşırtmaktadır.Karamanlılar 1896 yılında İstanbul’da yazılan bir kitabın önsözünde de”Gerçek rum isek de Rumca bilmez,Türkçe söyleriz.Ne Türkçe Okur ne de Rumca Söyleriz.Öyle bir Mahlut-u hatt-ı tarikatımız vardır.Hurufumuz Yunanca ,Türkçe meram eyleriz”şeklinde yazmışlardır.

Bütün bu tespitlerden sonra Kula kaybolan dil bizde diye delilleriyle bütün tarihiyle,şimdiki zamana haykırıyor.Hepiniz Kaybolan dil gizemli ruhuyla,sizi Kula’ya çağırıyor.